UlgamlaÅŸdyrma (Alignment)
Alignment
AI sistemasynyň maksatlarynyň, netijeleriniň we özüni alyp barşynyň adamçylyk maksatlaryna we gymmatlyklaryna laýyk gelmegini üpjün etmek prosesi. Bu, aýratyn hem, nädogry ösen hereketleri döredip bilýän ösen sistemalarda möhümdir.
Mysal: Mental saglyk üçin çatyň, soraglaryň haýsy-da bolsa bir görnüşine garamazdan, zyýanly hereketleri teklip etmeýändigini üpjün etmek.
Programma üpjünçiligi interfeýsi (API) (Application Programming Interface (API))
Application Programming Interface (API)
Iňlisçe: Application Programming Interface. Iki dürli programma üpjünçiliginiň özara gatnaşmagyna we maglumat alyş-çalyşmagyna mümkinçilik berýän kesgitlenen kadalar we protokollar toplumy.
Mysal: Web programmaňyza prompt ibermek we dil modeliniň döreden jogabyny almak üçin OpenAI API-ny ulanmak.
Emeli Umumy Aň (AGI) (Artificial General Intelligence (AGI))
Artificial General Intelligence (AGI)
Iňlisçe: Artificial General Intelligence. Adam ýaly islendik intellektual işi ýerine ýetirip bilýän, ýörite maksat üçin programma girizilmedik AI-nyň teoriýa görnüşi. Ol dürli ugurlarda öwrenmegi umumylaşdyrýar.
Mysal: AGI sistemi, ýörite maksat üçin programma girizilmezden, aýdym kompozisiýasyny öwrenip, hirurgiki amallary ýerine ýetirip we filosofiýa synagyndan geçip biler.
Emeli Aň (AI) (Artificial Intelligence (AI))
Artificial Intelligence (AI)
Iňlisçe: Artificial Intelligence. Adam aňynyň simýulýasiýasy, oýlanýan, pikir edýän we awtonom hereket edýän maşynlarda.
Mysal: AI Siri ýaly şahsy kömekçileri we Tesla Autopilot ýaly awtonom awtoulag sistemalaryny güýçlendirýär.
AI Etikasy (AI Ethics)
AI Ethics
AI ösüşiniň we ulanylyşynyň ahlakly täsirleri bilen meşgullanýan ugur, şol sanda adalatlylyk, aýratynlyk, jogapkärçilik we diskriminasiýa ýoklugy.
Mysal: İş orunlarynyň algoritmleriniň jynsy ýa-da etnik aýratynlyklara görä diskriminasiýa ýetirmeginiň öňüni almak üçin kadalary döretmek.
Goşmaça Aň (Augmented Intelligence)
Augmented Intelligence
AI-nyň adamyň aňynyň ýerini tutmakdan görä, ony güýçlendirýän we goşýan hyzmatdaşlyk modeli.
Mysal: Radiologiýa gurallary, lukmanlar üçin näsazlyklary görkezýär, olar bolsa soňky diagnozy goýýarlar.
Awtonom Agent (Autonomous Agent)
Autonomous Agent
Iňlisçe: Autonomous Agent. Öz maksatlaryna ýetmek üçin özbaşdak çözgütleri kabul edip we hereketleri amala aşyryp bilýän AI ulgamy.
Mysal: Şäher köçelerinde hereket edýän we päsgelçiliklerden gaça durýan awtonom ýük daşaýjy robot.
Yza IteriÅŸ (Backpropagation)
Backpropagation
Iňlisçe: Backpropagation. Neýron torlaryny öwretmek üçin ulanylýan usul, netijeleriň ýalňyşlyklaryny peseltmek üçin agramlary çykaryşdan giriş gatlaklaryna tersine täzelemek arkaly.
Mysal: Ãazylan sanlary tanamakda ýalňyÅŸlyk derejesini peseltmek üçin suratlandyryjy ulgamlary öwretmekde ulanylýar.
Bias (Algoritmiki Bias) (Bias (Algorithmic Bias))
Bias (Algorithmic Bias)
Dürli we wekilçilikli bolmadyk öwreniş maglumatlary sebäpli AI netijelerinde nädogry we sistemaly ýagdaý.
Mysal: Öwreniş maglumatlarynda az görkezilenligi sebäpli, reňkli adamlary has köp ýalňyş tanýan ýüz tanamak ulgamy.
Ulug Data (Big Data)
Big Data
Iňlisçe: Big Data. Saklamak, seljermek we gymmatlyklary çykarmak üçin ýörite gurallary talap edýän, köplenç AI modellerini öwretmek üçin ulanylýan örän uly maglumatlar toplumy.
Mysal: E-söwda platformalary üçin hödürnama motorlaryny öwretmek üçin millionlarça ulanyjy gatnaşyklaryny ulanmak.
GarÅŸylyk Modeli (Black Box Model)
Black Box Model
Iňlisçe: Black Box Model. Içki logikasy adamlara aňsat düşnükli bolmadyk, netijeleriň nähili çykarylýandygyny bilmek kynlaşdyrýan AI ýa-da maşyn öwrenmek modeliniň görnüşi.
Misal: Karz bermek üçin ulanylýan, ýöne bir isleg beriji kabul edilende we beýlekisi ret edilende näme üçin aýdyň düşündiriş bermeýän çuňňur neýron tor.
Kognitiw Kompýuter (Cognitive Computing)
Cognitive Computing
Iňlisçe: Cognitive Computing. NLP we pattern recognition ýaly usullary ulanyp, oýlanmak we öwrenmek ýaly adamçylyk pikirlenme proseslerini simýulýasiýa etmek üçin döredilen AI sistemalary.
Mysal: Kognitiw kompýuter ulgamy, hukuk işgärlerine işlawýan kanunlary seljermekde we netijeleri çaklamakda kömek edýär.
Kompýuter Gözenegi (Computer Vision)
Computer Vision
Iňlisçe: Computer Vision. Kompýuterlere suratlar we wideolar ýaly wizual maglumatlary düşündirmäge we işläp çykmaga mümkinçilik berýän emeli aňyň ugry.
Mysal: Kompýuter gözenegini ulanýan howpsuzlyk wideolarynda adamlary kesgitleýän ýüz tanamak sistemalary.
Korpus (Corpus)
Corpus
Iňlisçe: Corpus. Dil modellerini öwretmek üçin ulanylýan ýazylan ýa-da gürlenýän tekstleriň uly ýygyndysy.
Mysal: Common Crawl maglumatlar toplumy GPT ýaly uly dil modellerini öwretmek üçin ulanylýan açyk web korpusydyr.
Data Drift (Data Drift)
Data Drift
Giriş maglumatlarynyň wagtyň geçmegi bilen üýtgemegi, model netijeliliginiň peselmegine sebäp bolýan hadysa.
Mysal: Senzoryň täze tehnologiýasy girizilende, senagat enjamlary üçin öňdäki tehniki hyzmat modeli has takyk bolmandyr.
Data Etiketlemek (Data Labelling)
Data Labelling
Iňlisçe: Data Labelling. Üstüňe öwrenmek üçin amatly etmek maksady bilen maglumatlary etiketler bilen bellik etmek prosesi.
Mysal: Rak keselini kesgitleýän modeli öwretmek üçin müňlerçe täze şekilleriň ýönekeý ýa-da malign diýip bellik etmek.
Data Magdanlygy (Data Mining)
Data Mining
Iňlisçe: Data Mining. Uly maglumatlar toplumynda manysy bolan patternlary, korrelýasiýalary we näsazlyklary tapmak prosesi.
Mysal: Ãaňy doglan çagalar üçin bezleri we piwo satýan dükanlar.
Çuň Öwrenmek (Deep Learning)
Deep Learning
Iňlisçe: Deep Learning. Maglumatlardaky çylşyrymly patternlary modellemek üçin köp gatlakly neýron torlaryny ulanýan maşyn öwrenmek ulgamy.
Mysal: Çuň öwrenmek GPT-4 we Stable Diffusion ýaly surat dörediji modellerde ulanylýar.
Difuzion Modeller (Diffusion Models)
Diffusion Models
Iňlisçe: Diffusion Models. Düzülişsiz şowhunly maglumatlary düýpli öwürýän modeller.
Mysal: Stable Diffusion, difuzion usullaryny ulanýan tekst soraglaryndan hakyky suratlar döredýär.
Embedding (Embedding)
Embedding
Iňlisçe: Embedding. Sözleriň, suratlyň ýa-da sözleriň manysyny ýüze çykarmak üçin ulanylýan sanly görnüşi.
Mysal: NLP-de 'bank' sözi 'pul' bilen meňzeş embeddinglere eýe bolup biler, ýöne kontekste baglylykda 'köpri bankyndan' tapawutlanýar.
Epoch (Epoch)
Epoch
Iňlisçe: Epoch. Maşyn öwrenmek modeliniň öwreniş prosesinde doly maglumatlar toplumynyň bir gezek doly aýlanmagy.
Mysal: Maglumatlar toplumynda 1000 mysal bar bolsa we model olaryň hemmesini bir gezek öwrense, bu bir epochdyr.
Etik AI (Ethical AI)
Ethical AI
AI tehnologiýalarynyň aç-açan, deň we jemgyýetçilik gymmatlyklaryna laýyk işlemegini üpjün edýän dizaýn we ornaşdyrma filosofiýasy.
Mysal: Az sanly kandidatlaryň diskriminasiýasynyň öňüni almak üçin bias barlaglaryny öz içine alýan AI işe alma gurallary.
Ekspert Sistemi (Expert System)
Expert System
Iňlisçe: Expert System. Kadalar we logikalar arkaly belli bir ugurda adamçylyk tejribesiniň çözgüt çykaryş ukyplaryny simýulýasiýa etmek üçin döredilen AI ulgamy.
Mysal: Oba hojalygynda ulanylýan, toprak maglumatlary we zyýanly gurçuklar barada maglumatlaryň esasynda ekinleri bejermek üçin maslahatlar berýän ekspert ulgamy.
Düşündirip Bolýan AI (XAI) (Explainable AI (XAI))
Explainable AI (XAI)
Iňlisçe: Explainable AI (XAI). Öz içki proseslerini we çözgütlerini adamlara düşnükli etmek üçin döredilen AI sistemalary, bu bolsa ynamy we jogapkärçiligi artdyrýar.
Mysal: Näsaglyklaryň haýsy sebäplere görä çykýandygyny düşündirip, lukmançylyk diagnoz goýýan AI.
Az-shot Öwrenmek (Few-shot Learning)
Few-shot Learning
Iňlisçe: Few-shot Learning. Az sanly etiketlenen mysallar bilen öwredilen ýa-da inçe sazlanan model.
Mysal: 10 mysaly görkezip, LLM-i hukuk hatlaryny ýazmak üçin sazlamak.
Ine-görnüşli Öwrenmek (Fine-tuning)
Fine-tuning
Iňlisçe: Fine-tuning. Öň öwredilen modeli alyp, ony täze, kiçi maglumatlar toplumynda has ýöriteleşdirmek üçin dowam etdirmek prosesi.
Mysal: Hukuk ýazgylary boýunça umumy LLM-i inçe sazlamak arkaly hukuk ýazgysy kömekçisini döretmek.
Esasy Model (Foundation Model)
Foundation Model
Iňlisçe: Foundation Model. Dürli we giň maglumatlar bilen öwredilen, köp sanly aşaky işlere uýgunlaşdyrylyp bilinýän uly möçberli model.
Mysal: GPT-4 we PaLM 2, umumylaşdyrmak, sorag-jogap, terjime we başgalar ýaly esasy modellerdir.
Çalt Logic (Fuzzy Logic)
Fuzzy Logic
Iňlisçe: Fuzzy Logic. Takyk bolmadyk ýagdaýlarda oýlanmak üçin amatly bolan, dogry/ýalňyş (binar) logikadan tapawutlylykda takmynan gymmatlyklar bilen meşgullanýan logikanyň görnüşi.
Mysal: Howa sazlaýyş sistemalarynda 'biraz gyzgyn' ýa-da 'örän sowuk' ýaly çalt girişlere esaslanyp temperaturany sazlamakda ulanylýar.
Generatiw GarÅŸylyk Tor (GAN) (Generative Adversarial Network (GAN))
Generative Adversarial Network (GAN)
Iňlisçe: Generative Adversarial Network (GAN). Iki tor – generator we diskriminator – netijeleriň hilini ýokarlandyrmak üçin bäsleşýän generatiw model arhitekturasy.
Mysal: GAN-lar deepfake wideolary döretmek ýa-da çyzgylardan hakyky önüm suratlaryny döretmek üçin ulanylýar.
Generatiw AI (Generative AI)
Generative AI
Iňlisçe: Generative AI. Öwreniş maglumatlaryndan täze mazmun – ýazgylar, suratlar, aýdymlar ýa-da wideolar – döredip bilýän emeli aň kategoriýasy.
Mysal: ChatGPT blog ýazgylaryny döredýär ýa-da Midjourney tekst soraglaryndan sanly sungat eserlerini döredýär.
Generatiw Öň-öwrenilen Transformator (GPT) (Generative Pre-trained Transformer (GPT))
Generative Pre-trained Transformer (GPT)
Iňlisçe: Generative Pre-trained Transformer (GPT). OpenAI tarapyndan işlenip taýýarlanan, transformator arhitekturany ulanýan we dürli dil işlerini ýerine ýetirmek üçin köp mukdarda tekst maglumatlary bilen öň-öwredilen uly dil modelleri topary.
Mysal: GPT-4 az sorag bilen esse ýazmak, dilleri terjime etmek we resminamalary umumylaşdyrmak ukybyna eýedir.
Genetik Algoritm (Genetic Algorithm)
Genetic Algorithm
Iňlisçe: Genetic Algorithm. Tebaýy saýlanma täsir eden optimizasiýa usuly, munda çözgütler mutasiýa, krossover we saýlanma arkaly wagtyň geçmegi bilen ösýär.
Mysal: Iň gowy neýron torlarynyň dizaýnyny döretmek üçin ulanylýar.
Hallýusinasiýa (Hallucination)
Hallucination
Iňlisçe: Hallucination. AI modeli tarapyndan ýalňyş ýa-da manysyz mazmun döretmek.
Mysal: Dil modeli ýalňyş salgylanmany döredýär ýa-da ýalňyş taryhy maglumatlary berýär.
Heýristik (Heuristic)
Heuristic
Iňlisçe: Heuristic. Kämillik çözgütini kepillendirmeýän, ýöne derrew maksatlar üçin ýeterlik bolan iş-görnüşli çözgüt usuly.
Mysal: Logistika AI ulgamynda ýük daşamagyň wagtyny çaklamak üçin umumy düzgüni ulanmak.
Giperparameter (Hyperparameter)
Hyperparameter
Iňlisçe: Hyperparameter. Öwrenmek derejesi ýa-da gatlaklaryň sany ýaly, maşyn öwrenmek modelini öwretmezden ozal sazlanan konfigurasiýa bahasy.
Mysal: Öwreniş tizligini we model netijeliligini ýokarlandyrmak üçin toparyň möçberini 32-den 128-e çenli sazlamak.
Inference (Inference)
Inference
Iňlisçe: Inference. Öwredilen maşyn öwrenmek modelini täze giriş maglumatlaryndan çaklamalar ýa-da netijeler döretmek üçin ulanmak prosesi.
Mysal: Müşderi hyzmat toparlary üçin hatlar döretmek üçin inçe sazlanan GPT modelini ulanmak.
Niýeti Kesgitlemek (Intent Detection)
Intent Detection
Iňlisçe: Intent Detection. Ulanyjynyň habardaky maksadyny ýa-da niýetini kesgitleýän, natural dil düşünmekdäki iş.
Mysal: Chatbotda 'uçuş bron etmek isleýärin' diýen sözleri syýahat bron etmek niýeti hökmünde tanamak.
Älem Tor (IoT) (Internet of Things (IoT))
Internet of Things (IoT)
Iňlisçe: Internet of Things (IoT). Maglumat ýygnamak we alyş-çalyşmak üçin sensorlar, programma üpjünçiligi we beýleki tehnologiýalar bilen enjamlaşdyrylan baglanyşykly fiziki enjamlaryň toruny.
Mysal: Ulanyş maglumatlaryny habar berýän we AI analitikasy bilen sazlamalary üýtgedýän ak termostatlar we sowadyjylar.
Interpretirlilik (Interpretability)
Interpretability
Iňlisçe: Interpretability. Maşyn öwrenmek modeliniň içki mehanizmlerini we çözgüt çykaryş prosesini adamyň düşüniş derejesi.
Mysal: Çözgüt agajy, onuň çözgütleri yzarlanyp bilinýändigi üçin çuňňur neýron torundan has düşündirip bolýar.
Jupyter Notebook (Jupyter Notebook)
Jupyter Notebook
Iňlisçe: Jupyter Notebook. Ulanyjylara kod ýazmaga, netijeleri wizual etmäge we analizleri bir interfeýsde resmileşdirmäge mümkinçilik berýän açyk çeşmeli interaktiw kompýuter gurşawy.
Mysal: Maglumat alymlary maşyn öwrenmek modellerini döretmek we netijeleri paýlaşmak üçin Jupyter Notebooklardan peýdalanýarlar.
K-Golaýşyş Goňşular (KNN) (K-Nearest Neighbours (KNN))
K-Nearest Neighbours (KNN)
Iňlisçe: K-Nearest Neighbours (KNN). Klassifikasiýa we regressiýa üçin ulanylýan ýönekeý, parametri bolmadyk maşyn öwrenmek algoritmi. Ol mümkinçilik giňişligindäki iň golaý öwreniş mysallaryna esaslanýar.
Mysal: Täze miwäni alma ýa-da armyt hökmünde klassifikasiýa etmek üçin, KNN şekil we reňk boýunça golaýdaky etiketlenen miweleri barlaýar.
Bilim Grafigi (Knowledge Graph)
Knowledge Graph
Iňlisçe: Knowledge Graph. Ähli zatlaryň we olaryň gatnaşyklarynyň baglanyşykly düşündirişlerini görkezmek we saklamak üçin düwünleri we gyralary ulanýan maglumat gurluşy.
Mysal: Google-yň bilim paneli, adamlar, ýerler we wakalar ýaly zatlary baglanyşdyrýan bilim grafigi bilen güýçlendirilýär.
Dil Öwrenmek Modeli Optimizasiýasy (LLMO) (Language Learning Model Optimisation (LLMO))
Language Learning Model Optimisation (LLMO)
Iňlisçe: Language Learning Model Optimisation (LLMO). Uly dil modelleriniň netijeliligini, ýokarylygyny ýa-da aýratyn işler ýa-da ugurlar üçin uýgunlaşmasyny ýokarlandyrmak üçin ulanylýan usullar.
Mysal: LLM-i kärhana üçin optimizirlemek üçin kwantlaşdyrmak we görkezme sazlamak.
Uly Dil Modeli (LLM) (Large Language Model (LLM))
Large Language Model (LLM)
Iňlisçe: Large Language Model (LLM). Köp mukdarda tekst maglumatlary bilen öwredilen, adam dilini döretmek, düşündirmek we oýlanmak ukybyna eýe bolan çuňňur öwrenmek modeliniň görnüşi.
Mysal: ChatGPT we Claude, ýazmak, kodlamak we soraglara jogap bermekde kömek etmek üçin öwredilen LLM-lerdir.
Latent Ãer (Latent Space)
Latent Space
Iňlisçe: Latent Space. Meňzeş girişleriň bir-birine golaý ýerleşdirilen, generatiw modellerde we embeddinglerde ulanylýan ýokary ölçegli, abstrakt görnüşi.
Mysal: Surat döretmekde, latent ýeri dolandyrmak ýagtylygy ýa-da duýgulary üýtgedip biler.
Öwrenmek Derejesi (Learning Rate)
Learning Rate
Iňlisçe: Learning Rate. Maşyn öwrenmek modellerini öwretmekde esasy giperparameter, ol model agramlarynyň ýalňyşlyk gradientine görä nähili üýtgeýändigini dolandyrýar.
Mysal: Ãokary öwrenmek derejesi minimumlardan aÅŸyp geçmäge, pes dereje bolsa öwreniÅŸiň dowamlylygyny peseltmäge sebäp bolup biler.
Maşyn Öwrenmek (ML) (Machine Learning (ML))
Machine Learning (ML)
Iňlisçe: Machine Learning (ML). Sistemalara maglumatlardan öwrenmäge we aýratyn programma girizilmezden netijeliligi ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýän AI bölümi.
Mysal: Spam filtrlari öwrenmek üçin maşyn öwrenmekden peýdalanýar.
Model Drift (Model Drift)
Model Drift
Iňlisçe: Model Drift. Maglumat ýa-da daş-töwerek üýtgemeleri sebäpli model takyklygynyň wagtyň geçmegi bilen peselmegi.
Mysal: Aldawçylygy kesgitleýän model, aldamçylygyň usullary üýtgeýänçä has takyk bolmandyr.
Model Öwrenmek (Model Training)
Model Training
Iňlisçe: Model Training. Maglumatlary maşyn öwrenmek modeline bermek we ýalňyşlygy peseltmek üçin onuň parametrlerini sazlamak prosesi.
Mysal: Täze önümleri hödürlemek üçin müşderi satyn alyş taryhyny öwretmek.
Multimodal AI (Multimodal AI)
Multimodal AI
Iňlisçe: Multimodal AI. Tekst, suratlar, audio we wideo ýaly köp görnüşli maglumatlary işläp çykmaga we birleşdirmäge ukyply AI sistemalary.
Mysal: GPT-4 Vision ýaly model, bir wagtyň özünde tekst okap we suratly düşündirip bilýär.
Natural Dil Öwrenmek (NLP) (Natural Language Processing (NLP))
Natural Language Processing (NLP)
Iňlisçe: Natural Language Processing (NLP). Kompýuterler we adam (natural) dilleri bilen gatnaşyklara gönükdirilen AI bölümi. Ol maşynlara adam dilinde okamak, düşündirmek we jogap bermek mümkinçiligini berýär.
Mysal: NLP sesli kömekçilerde, dil terjime programmalarynda we chatbotlarda ulanylýar.
Neýron Tor (Neural Network)
Neural Network
Iňlisçe: Neural Network. Adam beýnisiniň gurluşyndan ylhamlanan, baglanyşykly düwünleriň (neuronlaryň) gatlaklaryndan ybarat bolan maşyn öwrenmek modeli.
Mysal: Neýron torlary surat we ses tanamakda ulanylýan çuňňur öwrenmek modelleriniň yzynda durýar.
Åžowhun (Noise)
Noise
Iňlisçe: Noise. Maglumatlardaky manysy bolan patternlary gizleýän we model netijeliligine zyýan ýetirip bilýän tesadüfi ýa-da degişli däl maglumatlar.
Mysal: Sensoryň ýalňyşlyklary ýa-da ýalňyş ýazylan maglumatlar şowhun hasap edip bolar.
Ontologiýa (Ontology)
Ontology
Iňlisçe: Ontology. Ugurdaky düşünjeleriň arasyndaky gatnaşyklary sanawlaşdyrýan we kesgitleýän gurluşykly çarçuwasy, köplenç semantik AI sistemalarynda ulanylýar.
Mysal: Saglyk hyzmatlaryndaky ontologiýa, alamatlaryň keseller we bejergiler bilen nähili baglanyşyklydygyny kesgitläp biler.
Overfitting (Overfitting)
Overfitting
Iňlisçe: Overfitting. Maşyn öwrenmek modeliniň öwreniş maglumatlaryndaky şowhuny öz içine alýan we täze maglumatlarda pes netije berýän model ýalňyşlygy.
Mysal: Öwreniş jogaplaryny ýatda saklaýan, ýöne öwrenilmedik synag maglumatlaryny işläp bilmeýän model.
Öňdäki Analitika (Predictive Analytics)
Predictive Analytics
Iňlisçe: Predictive Analytics. Taryhy maglumatlara esaslanýan geljekdäki netijeleriň mümkinçiligini kesgitlemek üçin maglumatlary, algoritmleri we AI-ny ulanmak.
Mysal: Dükanlar belli önümleriň islegini çaklamak üçin öňdäki analitikadan peýdalanýarlar.
Öň-öwrenmek (Pre-training)
Pre-training
Iňlisçe: Pre-training. Aýratyn işler üçin inçe sazlanmazdan ozal uly, umumy maglumatlar toplumynda modeliň ilkinji öwredilmegi prosesi.
Mysal: GPT modelleri müşderi hyzmat chatbotlary üçin sazlanmazdan ozal uly korpuslarda öň-öwredilýär.
Prompt Engineering (Prompt Engineering)
Prompt Engineering
Iňlisçe: Prompt Engineering. Uly dil modelleriniň netijelerini gönükdirmek üçin täsirli promptlary döretmek sungaty we ylmy.
Mysal: 'Gowy mugallym ýaly jogap beriň' ýaly sistemanyň görkezmelerini goşmak prompt engineering mysalydyr.
Quantisation (Quantisation)
Quantisation
Iňlisçe: Quantisation. Agrymlary we aktivasiýalary görkezmek üçin ulanylýan bitleriň sanyny azaldýan, netijeliligi ýokarlandyrýan model kompressiýa usuly.
Mysal: Modeli 32-bitden 8-bitde kwantlaşdyrmak mobil enjamlarda netijeliligi ýokarlandyrýar.
Kwant Kompýuter (Quantum Computing)
Quantum Computing
Iňlisçe: Quantum Computing. Kwant mehanikasyna esaslanýan kompýuterleriň täze paradigmasy, ol güýçli işläp çykmak mümkinçiliklerini saklaýar.
Mysal: Kwant kompýuterleri geljekde AI öwrenişini klassiki çäklerden has çaltlaşdyryp biler.
Düşündiriş Motor (Reasoning Engine)
Reasoning Engine
Iňlisçe: Reasoning Engine. Kadalar ýa-da çaklama algoritmleri ulanyp, faktlar ýa-da maglumatlar toplumyndan logiki netijeleri çykaryp bilýän AI ulgamy.
Mysal: AI diagnoz goýýan ulgam, alamatlara esaslanyp mümkin bolan lukmançylyk ýagdaýlaryny kesgitlemek üçin düşündiriş motorundan peýdalanýar.
Güýçlendiriş Öwrenmek (RL) (Reinforcement Learning (RL))
Reinforcement Learning (RL)
Iňlisçe: Reinforcement Learning (RL). Agentleriň öz daş-töwerekleri bilen gatnaşyp, jemi baýraklary köpeltmek üçin öwrenýän maşyn öwrenmek ugry.
Mysal: Robotlaryň RL usullaryny ulanmak arkaly synag we ýalňyşlyk bilen ýöremegi öwrenmegi.
Adam Gerçegi Bilýän Güýçlendiriş Öwrenmek (RLHF) (Reinforcement Learning with Human Feedback (RLHF))
Reinforcement Learning with Human Feedback (RLHF)
Iňlisçe: Reinforcement Learning with Human Feedback (RLHF). Adamçylyk islegleriniň AI-nyň baýrak signalyna ýolbaşçylyk edýän, köplenç dil modellerini inçe sazlamak üçin ulanylýan öwreniş usuly.
Mysal: ChatGPT has kömekçi we howpsuz jogaplary döretmek üçin RLHF bilen öwredildi.
Retrieval-Augmented Generation (RAG) (Retrieval-Augmented Generation (RAG))
Retrieval-Augmented Generation (RAG)
Iňlisçe: Retrieval-Augmented Generation (RAG). Maglumat gözlegini döretmek bilen birleşdirýän usul, munda LLM öz jogabyny ýokarlandyrmak üçin degişli resminamalary gözleýär.
Mysal: AI kömekçisi tehniki soraga jogap berýän wagtynda önüm aýratynlyklaryny gözläp, salgylanýar.
Özi-üstüňe Öwrenmek (Self-Supervised Learning)
Self-Supervised Learning
Iňlisçe: Self-Supervised Learning. Modeliň öz etiketlerini çykaryp, adam tarapyndan etiketlenen maglumatlara bolan garaşlylygy azaldyp öwrenýän öwretmek usuly.
Mysal: BERT tekstdäki ýitip giden sözleri çaklamak arkaly özi-üstüňe öwredilýär.
Semantik Gözleg (Semantic Search)
Semantic Search
Iňlisçe: Semantic Search. Ulanyjynyň niýetini we kontekst manysyny, diňe açgylar bilen gabatlaşdyrmakdan has köp düşündirýän gözleg usuly.
Mysal: 'Ãapylan krany nädip bejermeli' diýen gözleg, resminamada 'ýapylan krany' sözleri bolmasa-da, gollanmalary getirýär.
Sentiment Analizi (Sentiment Analysis)
Sentiment Analysis
Iňlisçe: Sentiment Analysis. Tekstdäki duýgulary, pikirleri ýa-da garaýyşlary kesgitlemek prosesi, köplenç oňyn, negatiw ýa-da bitarap hökmünde klassifikasiýa etmek.
Mysal: Täze önüme jemgyýetçilik reaksiýasyny ölçemek üçin tvitleri seljermek.
Stohastik (Stochastic)
Stochastic
Iňlisçe: Stochastic. Tesaduflylygy ýa-da probabilitik özüni alyp barşy öz içine alýan, köplenç generatiw AI we optimizasiýa algoritmlerinde ulanylýar.
Mysal: GPT-4-iň netijesi, onuň stohastik dekodirleme prosesi sebäpli, birmeňzeş sorag üçin üýtgeýär.
Güýçli AI (Strong AI)
Strong AI
Iňlisçe: Strong AI. Emeli Umumy Aň (AGI) diýlip hem atlandyrylýar, ol ähli ugurlarda adam derejesindäki kognitiw ukyplara eýe bolan maşynlara degişlidir.
Mysal: Roman ýazyp, şäherleri meýilleşdirip we ahlakly meseleleri çözüp bilýän geljekdäki AI.
Super Emeli Aň (SAI) (Super Artificial Intelligence (SAI))
Super Artificial Intelligence (SAI)
Iňlisçe: Super Artificial Intelligence (SAI). Ähli ugurlarda – oýlanmak, döredijilik, emosional aň we ş.m. – adam aňyndan has ýokary bolan teoriýa AI.
Mysal: SAI teoriýa boýunça täze ylymlary we filosofiýalary özbaşdak ösdürip biler.
Üstüňe Öwrenmek (Supervised Learning)
Supervised Learning
Iňlisçe: Supervised Learning. Modelleriň giriş-çykaryş gatnaşyklaryny öwrenmek üçin etiketlenen maglumatlar bilen öwredilýän maşyn öwrenmek usuly.
Mysal: Hatlaryň geçmişdäki mysallaryny ulanmak arkaly olaryň spam ýa-da däldigini klassifikasiýa etmek üçin modeli öwretmek.
Sintetik Data (Synthetic Data)
Synthetic Data
Iňlisçe: Synthetic Data. Hakyky maglumatlara meňzeýän, köplenç hakyky maglumatlar az ýa-da aýratyn bolanda öwretmek üçin ulanylýan emeli döredilen maglumatlar.
Mysal: Ulanyjyň aýratynlyklaryny bozmazdan, diagnoz goýýan modelleri öwretmek üçin sintetik lukmançylyk şekillerini döretmek.
Token (Token)
Token
Iňlisçe: Token. LLM-ler tarapyndan işlenýän tekst birligi – adatça bir söz ýa-da söz bölegi.
Mysal: 'Salam dünýä!' sözüni 3 tokena bölmek: 'Salam', 'dünýä' we '!'.
Tokenizasiýa (Tokenisation)
Tokenisation
Iňlisçe: Tokenisation. Modeller tarapyndan işlemek üçin tekstleri tokenlara bölmek prosesi.
Mysal: NLP-de 'ChatGPT ajaýyp' sözleri ['Chat', 'G', 'PT', 'is', 'great'] bolup biler.
Transfer Öwrenmek (Transfer Learning)
Transfer Learning
Iňlisçe: Transfer Learning. Bir işden alnan bilimi beýleki degişli işde öwrenmegi ýeňilleşdirmek, öwretmek wagtyny we maglumat zerurlyklaryny azaltmak.
Mysal: Iňlisçe tekstlerde öwredilen modeli başga dilde sentiment analizi üçin inçe sazlamak.
Transformator (Transformer)
Transformer
Iňlisçe: Transformer. LLM-lerde giňden ulanylýan yzygiderli maglumatlary modellemek üçin üns beriş mehanizmlerini ulanýan neýron tor arhitekturasy.
Mysal: BERT, GPT we T5 transformator esasly modellerdir.
Underfitting (Underfitting)
Underfitting
Iňlisçe: Underfitting. Model öwreniş maglumatlaryndaky patternlary ýeterlik derejede öz içine alyp bilmeýän, netijede pes netije berýän model.
Mysal: Çylşyrymly suratlandyryş klassifikasiýalaryny çaklamaga synanyşýan linear model underfitting bolup biler.
Üstüňe Öwrenmek (Unsupervised Learning)
Unsupervised Learning
Iňlisçe: Unsupervised Learning. Modelleriň etiketlenmedik maglumatlardaky patternlary ýa-da toparlary kesgitleýän öwreniş usuly.
Mysal: Öň kesgitlenen etiketler bolmazdan, müşderileri satyn alyş özüni alyp barşyna görä toparlamak.
Ulanyjy Niyeti (User Intent)
User Intent
Iňlisçe: User Intent. Ulanyjynyň soragy ýa-da gatnaşygy arkaly maksady ýa-da niýeti.
Mysal: 'Tort bişirmegiň usuly' diýen sorag bilen ulanyjy resept tapmak isleýär.
Tassyklaýyş Seti (Validation Set)
Validation Set
Iňlisçe: Validation Set. Öwretmek wagtynda model netijeliligini bahalandyrmak we giperparametrleri sazlamak üçin ulanylýan maglumatlaryň bölegi.
Mysal: Soňky synagdan ozal overfittingi kesgitlemek üçin ulanylýar.
Wektor Bazasy (Vector Database)
Vector Database
Iňlisçe: Vector Database. Meňzeşlik gözlegi we RAG ýaly AI işlerinde ulanylýan vektor embeddinglerini saklamak we gözlemek üçin niýetlenen bazasy.
Mysal: Pinecone we Weaviate, tekst ýa-da surat embeddinglerini saklamak üçin vektor bazalarydyr.
Wektor Embedding (Vector Embedding)
Vector Embedding
Iňlisçe: Vector Embedding. Maglumatlaryň sanly görnüşi, ol semantik manysyny we gatnaşyklaryny vektor giňişliginde saklaýar.
Mysal: 'Patyşa' we 'zenan patyşa' sözleri meňzeş embeddinglere eýe, jynsy tapawutlary bilen.
Wirtual Kömekçi (Virtual Assistant)
Virtual Assistant
Iňlisçe: Virtual Assistant. Ulanyjylara söhbetdeşlik ýa-da ses komandalary arkaly işleri ýerine ýetirmäge kömek edýän AI bilen güýçlendirilen programma agenti.
Mysal: Siri, Alexa we Google Assistant meşhur wirtual kömekçilerdir.
Sesi Tanamak (Voice Recognition)
Voice Recognition
Iňlisçe: Voice Recognition. Gürlenýän dili düşündirýän we ony tekst ýa-da hereketlere öwürýän tehnologiýa.
Mysal: Sesli ýazmak we sesli komandalar sesi tanamak sistemalaryna baglydyr.
Nädogry AI (Weak AI)
Weak AI
Iňlisçe: Weak AI. Umumy aňy bolmazdan, ýörite bir işi ýerine ýetirmek üçin döredilen AI sistemalary.
Mysal: Şahmat oýnaýan, ýöne dili düşünen ýa-da awtoulag sürüp bilmeýän AI nädogry AI mysalydyr.
Web Scraping (Web Scraping)
Web Scraping
Iňlisçe: Web Scraping. Web sahypalaryndan maglumatlary awtomatiki çykarmak, köplenç öwreniş maglumatlaryny ýygnamak ýa-da mazmuny gözegçilik etmek üçin ulanylýar.
Mysal: ÃaÅŸaýyÅŸ jaýlarynyň sanawlaryny webden alyp, bahalaryny kesgitleýän modeli öwretmek.
Agram (Weight)
Weight
Iňlisçe: Weight. Neýron torlarynda bir düwüniň beýlekisine täsiriniň güýjüni kesgitleýän parametr.
Mysal: Modeliň ýalňyşlygyny peseltmek üçin öwretmek wagtynda agramlar sazlanýar.
Whisper (Whisper)
Whisper
Iňlisçe: Whisper. OpenAI tarapyndan işlenip taýýarlanan, köp sanly dilde audio ýazgylary ýazyp bilýän ses-tekst modeli.
Mysal: Whisper leksiýalary we podkastlary ýokary takyklyk bilen ýazyp biler.
YAML (YAML)
YAML
Iňlisçe: YAML. Maglumatlaryň serializasiýasy üçin adamlara düşnükli format, köplenç maşyn öwrenmek iş akymlarynda konfigurasiýa faýllary üçin ulanylýar.
Mysal: PyTorch-da öwretmek üçin YAML faýlynda model parametrlerini kesgitlemek.
Nola-shot Öwrenmek (Zero-shot Learning)
Zero-shot Learning
Iňlisçe: Zero-shot Learning. Umumy bilimi ulanmak arkaly, öň aýratyn öwredilmedik işleri ýerine ýetirmek ukyby.
Mysal: Hukuk maglumatlary bilen aýratyn öwredilmedik bolsa-da, hukuk soraglaryna jogap berýän model.
Zettabyte (Zettabyte)
Zettabyte
Iňlisçe: Zettabyte. Bir sekstilýon (10^21) baýtly sanly maglumat birligi, köplenç internet maglumatlarynyň möçberini düşündirmek üçin ulanylýar.
Mysal: Global internet trafik 2016-njy ýylda ýylda 1 zettabaýtdan geçdi.
